O filmie

Thomas Harlan od dzieciństwa oddychał kinem, choć nie było to takie oblicze X Muzy, jakie chcielibyśmy oglądać na co dzień. Jego ojciec, Veit Harlan, w 1942 nakręcił „Żyda Süssa” - szczytowe „osiągnięcie” hitlerowskiej propagandy. Po wojnie Thomas, jak wielu młodych Niemców, próbował zrzucić z siebie nazistowskie dziedzictwo rodziców, dając uwieść się lewicowej utopii. Mieszkał w ZSRR, Chile, Francji, Włoszech, Polsce, nigdzie jednak nie zagrzał miejsca na stałe. W 1974 roku trafił do ogarniętej rewolucyjnym entuzjazmem Portugalii, która przed chwilą zrzuciła jarzmo faszystowskiej dyktatury.

Thomas trafia do Torre Bela, hacjendy położonej 60 km od Lizbony. Olbrzymi obszar przez wieki należał do lizbońskiego księcia, który bywał tu tylko z okazji dorocznych polowań. Okoliczni chłopi, ośmieleni zapowiadaną reformą agrarną, zajmują wystawny pałac i budynki gospodarcze. Postanawiają uprawiać „pańską” ziemię, leżącą od dziesiątek lat odłogiem. Zakładają rolniczą spółdzielnię, wspieraną przez partię komunistyczną i wolontariuszy z całego świata. Ta wspólnota, gdzie grządki ramię w ramię plewili pisarze i prości chłopi, a ściany stołówki przyozdabiał Che Guevara wraz z Leninem, miała także mniej szlachetne oblicze - kamery rejestrowały pijaństwo, chaos na zebraniach, chłopów buszujących w pałacu i odgrywających sceny, niczym z „Viridiany” Buñuela. Tak powstaje legendarny film „Torre Bela”, uchodzący do dzisiejszego dnia za jeden z najważniejszych filmów dokumentalnych światowej lewicy - wzorcowy przykład filmu dokumentalnego, zaangażowanego w słusznej sprawie .

34 lata później, młody portugalski filmowiec, José Filipe Costa, postanawia zdekonstruować dzieło Harlana. Rozmawia z jego bohaterami, współpracownikami, dociera do innych dokumentów o Torre Bela. Costa stawia pytanie, czy wypadki potoczyłyby się tak samo bez obecności ekipy filmowej. Obecność kamery kreowała wydarzenia, umacniała liderów, nadawała wydarzeniom patosu i ułatwiała pięknoduchom, przybyłym z całego świata, zarażenie się rewolucyjną gorączką. Czy gesty uczestników byłyby tak samo wyraziste bez filmowych fleszy? Czy Harlan, który instynktownie - jak każdy filmowiec - szukał patosu i dramatyzmu rejestrował rzeczywistość? Być może, bezwiednie wpisując się w niesławną poetykę ojca, od początku chciał zrobić film zaangażowany, mając rzeczywistość za nic? Reżyser pyta - a my wraz z nim - „co było pierwsze: rzeczywistość czy fikcja?” Dla żadnego z bohaterów odpowiedź nie jest wbrew pozorom oczywista.

Wybrane nagrody i festiwale /Selected festivals and awards: 2011 - IndieLisboa, Nagroda dla Najlepszego Portugalskiego Filmu Dokumentalnego/Award for The Best Portuguese Documentary Film